ලෝක අලි ඇතුන්ගේ දිනය

අද ලෝක අලි ඇතුන්ගේ දිනයයි.

ශ්‍රී ලංකාවේ සංස්කෘතික සහ ආගමික පෙරහැර වල දර්ශනීය ඇඳුමින් සරසවා ,ගමන් කරන අලි ඇතුන් කෙතරම් අලංකාර දසුනක්ද?ශ්‍රී දළදා මාලිගාව , කතරගම දේවාලය , ශ්‍රී සුමන සමන් දේවාලය ,කැළණි විහාරයේ පෙරහැර . බෙල්ලන්විල සහ හුණුපිටියේ ගංගාරාමයේ පෙරහැර මින් ප්‍රධාන වේ.එමෙන්ම පංච තුර්ය නාදයට අනුව පාද තබමින් නටන තරුණ අලින් මෙම පෙරහැර වල දක්නට ලැබෙන මනස්කාන්ත දර්ශනයකි.පනාමුරේ ඇත් රාජා සහ මහනුවර ශ්‍රී දළදා මාලිගයේ ඇත් රාජා ශ්‍රී ලංකාවේ වාසය කළ කීර්තිමත් ඇතුන් දෙදෙනෙකි.එමෙන්ම තායිලන්තයේ සංචාරක ව්‍යාපාරය තුළ අලින්ගේ පිට මත සවි කළ අසුන් මත ගමන් ගන්නා සංචාරකයින් විශේෂිත දර්ශනයකි.

අලින් යනු වර්තමානය වන විට ගොඩබිම  සිටින විශාලතම ක්ෂීරපායි  සත්ව කොට්ටාශය වේ.මොවුන් ඇන්ටිඩෙලුවියන් යුගයට  අයත් වන අතර අප්‍රිකානු  සහ ආසියානු මහාද්වීප  ජන්ම භුමි
යුරෝපීයයන් අතීතයේ ශ්‍රීලංකාව පාලනය කරන ලද අවධියේ දී විනෝදාංශයක් ලෙස  අලි ඇතුන් දහස් ගණනක් මරා දැමු බව ඉතිහාසයේදී සඳහන් වේ.

 රෝමයේ ක්ලෝඩියස් අධිරාජ්‍යයා විසින් ක්‍රිස්තුවර්ෂ 43දී එංගලන්තයට ඇතෙකු රැගෙන ආ බව ඉතිහාසයේ සඳහන් වන අතර පසුකාලීනව එංගලන්තයේ අලි සංරක්ෂණ සංවිධානයක් ඇති කරන ලදී,මෙම සංරක්ෂණ ක්‍රියාවලිය ඔස්සේ ආසියානු රාජ්‍යයන්හි සිටින අලි ඇතුන් සංරක්ෂණය උදෙසා අරමුදලක් එකතු කරනු ලබන අතර එය හඳුන්වන්නේ Elephant Parade Conservation campaign යන නමිනි. චාල්ස් කුමරුගේ ඥාතිවරයකු වන මාර්ක් ෂෑන්ඩ් මෙම මෙහෙයුමේ භාරකරු වන අතර ඔහු විසින් මෙහි ප්‍රධාන මෙහෙයුම් කටයුතු සිදුකරනු ලබයි.ජෝ ඇනා ලුම්ලා මහත්මිය මෙහි ප්‍රධාන අනුශාසක ධුරය උසුලයි.

අලි ආච්චි ලෙස හඳුන්වනු ලැබූ ලොව වයස්ගතම කෙනර වන දක්ෂයානි නම් හිලෑ කෙනර ඉන්දියාවේදී වසර 88ක් ආයු වළඳා මිය ගියාය.මෙම කෙනර කේරළ ප්‍රාන්තයේ චෙන්ගලුර් කෝවිලේ උත්සව සහ පෙරහැරවල් සහභාගී කරවා ඇත.ගිනස් වාර්තා පොතට අනුව නම් ලොව වයස්ගතම හිලෑ  අලියා වන්නේ ලින් වෑ  ය.2017දී ඉන්දියාවේ කර්ණාටක ප්‍රාන්තයේදී මිය ගිය ඉන්දිරා නමැති ඇතින්න   වයස 85-90ත් අතර කාලයක් ජිවත් විය.

ලොව ජෛව විවිධත්වය අතින් ශ්‍රීලංකාව ද  ප්‍රධාන තැනක් ගන්නා රටකි.දැනට ලොව පවතින්නේ අලි විශේෂ දෙකක් පවතින  අතර  ඔවුන් නම් අප්‍රිකානු  ( Loxodonta African )සහ ආසියානු  වන (Elephas Maxims) වේ. ආසියානු අලින්ගේ උප විශේශිතයක් වන මොවුන් අප්‍රිකානු අලින්ගේ උප විශේෂ දෙකට  වඩා කුඩා වේ. පැරණි මතිමතාන්තර වලට  අනුව ලංකාව , දකුණු ඉන්දියාවේ කොටසක් ව පැවති අවධියේදී ලංකාවට ඉන්දියාවෙන් අලින් පැමිණි බවද එක්  මතයකි.

මේ වන විට ආසියානු අලියා වාසය කරන්නේ ඉන්දියාව භූතානය, බංගලාදේශය වියට්නාමය ලාඕසය නේපාලය , මියන්මාරය ,තායිලන්තය සුමාත්‍රා සහ ශ්‍රීලංකා යන රටවලය. ආසියානු අලියා ලොවින් වඳවීයන  බවට ඇති ප්‍රධාන සාධකය වන්නේ ඔවුන් රතු දත්ත පොතට ඇතුලත් වීමය.

ලංකාවේ සිටින  විශාලතම ක්ෂීරපායි සත්වයින් අතර අලි ඇතුන් ප්‍රධාන වේ.අලින් හා අපේ සංස්කෘතිය අතර ඇති අවියෝජනීය සම්බන්ධතාවය අපුරුය. අලින් පිළිබඳව පැරණි ජනවහරේ විවිධ ව්‍යවහාරයන් පවතී.
" අලි බැලීමත් බලි බැලීමත් ඇති වන්නේ නැහැ යනු එක් මතයකි. අපේ පැරණි මානවයා සහ අලි අතර ඇති සබැඳියාව ගල් යුගයේ ගල් ගුහාවල තිබී හමුවුණු පැරණි චිත්‍ර වලින් අපට ඔප්පු වේ.

වසර ගණනක සිට ලංකාවේ ජිවත් වන අලි ඇතුන් ට උදාවී ඇත්තේ අසතුටුදායක වාතාවරණයක් වන අතර පසුගිය කාල සීමාව ඇතුලත ගල්ගමුවේ දලපුට්ටුවා ඇතුළු තවත් දළ ඇතුන් සහ අලින් ඝාතනයට ලක්  වූ බව ලාංකීය වැසියන්ට නොරහසකි.

අලින් යනු අර්ධ ජලජ සත්වයකු වන අතර ශාක භක්ෂක සතෙකි.මොවුන්ගේ විශාල මාංශ පේශි ක්‍රියාකාරිත්වය හේතුකොටගෙන මොවුන්ට බොහෝ සෙයින් උණුසුම දැනේ.මොවුන්ගේප්‍රධාන ආහාරය  කොළ වර්ග වන අතර  , ගම වදින අලි ඇතුන් ගොයම් , දිඹුල්,වට්ටක්කා කොමඩු වැනි දේ ආහාරයට ගනී. මේ වන විට උඩවලව ,යාල, විල්පත්තු  , වස්ගමුව වැනි ජාතික වනෝද්‍යාන වල  විශාල වශයෙන්ද ශ්‍රීපාදය , ශ්‍රීපාද  සිංහරාජ වැනි වනාන්තර වල අලි සහ ඇතුන් ස්වල්ප දෙනෙක්ද ඉතිරිව පවතී.

2011 වන විට ලංකාවේ අලි ගහනය 5879ක් වූ අතර දැනට සිටින අලි ඇතුන් සංඛ්‍යාව  2500කටත් වඩා අඩුය. සේද මාවතේ සිදුවූ වෙළඳාම් අතර ඇත දළ සහ ඇත් දළ වලින් නිමවුණු කැටයම් භාණ්ඩ වලට විශේෂිත ස්ථානයක් හිමි විය. ඒ අනුව  ශ්‍රී ලංකාවේ ඇත් දළ සහ අලි ඇතුන් වෙළදාමට   වසර 2000කට වඩා  අතීතයක් පවතී. 18 වන සහ 19 වන සියවසේදී ලංකාවේ බොහෝ වශයෙන් අලි ඇතුන් දඩයමට ලක් විය. බ්‍රිතාන්‍යයන් ශ්‍රීලංකාවේ ව්‍යාප්ත කල කොපි සහ තේ වගාව මෙයට ප්‍රධාන හේතුවක් විය,මෙම ඓතිහාසික තොරතුරු බ්‍රිතාන්‍ය ජාතික ලේඛකයින් අතින්ම ලියැවුණු  අලි පාර, තිත්ත කොපි , පාරාදිසියට සඳ පායයි යන කෘතීන් වල අන්තර්ගත වේ.

මේ වන විට දළ ඇතුන් සිටින්නේ මුළු ගහනයෙන් 5%ත් 7%ත් අතර ප්‍රමාණයකි.දැනට ඇති අලින්ගේ මරණ වාර්තා වලට අනුව 2018 ජනවාරි 1 වැනිදා සිට ඔක්තෝම්බර් 1 වැනිදා දක්වා  මරණ 271ක් සිදු වූ බවට වාර්තා වේ.

මේ වන විට අලින් රැකබලාගැනීම උදෙසා ලංකාවේ ඇති එකම ස්ථානය කෑගල්ලේ රඹුක්කන පිහිටි  පින්නවල අලි අනාථාගාරයයි..මේ අලි ඇතුන් සම්බන්ධ කෞතුකාගාරයක් ලෙසද ප්‍රචලිත වන අතර ප්‍රදර්ශනාගාරයක්,  විදේශ විනිමය උපදවන ප්‍රධාන සංචාරක කේන්ද්‍රස්ථානයක් සේම සංරක්ෂක ආයතනයක් ලෙසද ප්‍රචලිතය. මෙය 1975 දී ස්ථාපනය කළ අතර වනජීවී සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව විසින් මේ සඳහා අක්කර 25ක භුමි බාගයක් වෙන් කරන ලදී.1987දී මෙය ජාතික සත්වෝද්‍යානය භාරයට පත් කල  අතර 1982දී සත්ව අභිජනන ව්‍යාපෘතියක් ආරම්භ කරන ලදී. මෙම ස්ථානය පිලිබඳ විවිධ පර්යේෂණ වාර්තාසහ පොත් පත් ලියවී ඇති අතර සත්ව සුබසාධනයට අදාලව Born Free Foundation වාර්තාවට ද  විෂය පාදක විය.